Covid-19 – tác động bất ngờ đối với môi trường đô thị

Hiện nay, sự bùng nổ của đại dịch COVID-19 là đang mối quan tâm hàng đầu trên toàn cầu. Tổ chức Y tế Thế giới đã chính thức công bố Covid-19 là đại dịch có sức ảnh hưởng toàn cầu vào ngày 30 tháng 1 năm 2020. Chính vì tính dễ lây lan của virus này mà tất cả người dân đều được yêu cầu đeo khẩu trang mỗi khi ra đường và ở nơi đông người, sử dụng găng tay và rửa tay thường xuyên, dẫn đến một lượng lớn chất thải y tế đã phát thải vào môi trường. Rất nhiều quốc gia trên thế giới đã phải thực hiện giãn cách xã hội, hàng triệu người đã phải thực hiện các biện pháp cách ly bắt buộc để hạn chế sự lan truyền của virus. Chính vì lý do đó, đại dịch COVID-19 cũng đã thay đổi phong cách sống của con người, gây ra những tổn hại lớn về kinh tế, về mất việc làm do các doanh nghiệp phải đóng cửa nhằm kiểm soát dịch bệnh. Các chuyến bay quốc tế đã giảm đi đáng kể, thậm chí cả hệ thống vận chuyển hàng hóa giữa các quốc gia cũng đã phải dừng hoạt động đối với những mặt hàng không thiết yếu. Tuy nhiên, theo nghiên cứu mới nhất của các nhà khoa học, thì đại dịch COVID-19 lại khiến cho chất lượng không khí và chất lượng môi trường nước ở nhiều thành phố trên thế giới được cải thiện đáng kể.

Một tác động môi trường bất ngờ trong thời gian này được quan sát thấy ở Venice, Ý. Khi các tour du lịch đã buộc phải hủy bỏ do đại dịch COVID-19, thì nước trong các kênh rạch của Venice sạch hơn so với trước kia rất nhiều (Hình 1). Các chất ô nhiễm trong nước đã giảm xuống đáng kể. Những người dân ở đây đã không khỏi ngạc nhiên bởi nhìn thấy rõ ràng làn nước trong xanh và thấy rõ cá bơi trong các con kênh, điều mà đã từ lâu họ không được nhìn thấy.

Hình 1: Một bức ảnh đang lan truyền chóng mặt trên mạng xã hội về kênh đào ở Venice (Nguồn: https://www.c103.ie/news/entertainment/watch-venice-canals-are-thriving-with-fish-now-that-tourists-are-gone/)

Cơ quan vũ trụ Châu Âu (European Space Agency) đã chụp được một bức ảnh vệ tinh thể hiện môi trường nước tại Vernice đã trở nên trong sạch hơn rất nhiều trong thời gian nước Ý thực hiện giãn cách xã hội (Hình 2). Trong bức ảnh vệ tinh này, màu đỏ và da dam (thể hiện mức độ ô nhiễm của nước) đã thay thế bằng màu xanh (thể hiện nước không bị ô nhiễm). Những bức ảnh này là những bằng chứng chân thật về sự cải thiện chất lượng môi trường nước ở Vernice, Ý trong những tháng gần đây.

Hình 2: So sánh ảnh vệ tinh về môi trường nước ở Ý (Nguồn: European Space Agency): Mức độ ô nhiễm tăng dần từ màu vàng, da cam đến màu đỏ.

Không chỉ có môi trường nước được cải thiện, môi trường không khí tại các đô thị cũng được cải thiện một cách đáng kể. Trung Quốc là một minh chứng. Lượng chất ô nhiễm trong không khí như CO₂, CO và nitơ oxit đã giảm đi đáng kể, mà lý do chính là lượng nhiên liệu tiêu thụ giảm trong thời gian nước này thực hiện giãn cách xã hội. Hình 3 là ảnh vệ tinh thể hiện hàm lượng khí nito dioxit trong không khí, loại chất ô nhiễm chủ yếu được sinh ra từ đốt nhiên liệu, vào thời gian trước và khi đang bùng nổ đại dịch ở Trung Quốc. Màu vàng trên hình 3, thể hiện cho mức độ chất ô nhiễm trong không khí, đã gần như biến mất vào tháng 2 năm 2020, khi COVID-19 đang khiến Trung Quốc phải thực hiện nghiêm lệnh giãn cách toàn xã hội, yêu cầu mọi người dân ở trong nhà.

Hình 3: So sánh ảnh vệ tinh thể hiện hàm lượng khí nito dioxit trong không khí, loại chất ô nhiễm chủ yếu được sinh ra từ đốt nhiên liệu, vào thời gian trước bùng nổ đại dịch ở Trung Quốc (hình bên trái- Tháng 1, 2020) và thời gian giãn cách xã hội (hình bên phải- tháng 2, 2020) (Nguồn: https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2020/03/04/811019032/why-chinas-air-has-been-cleaner-during-the-coronavirus-outbreak)

COVID-19 là đại dịch toàn cầu và là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con người, khiến các hoạt động kinh tế bị đình trệ, nhưng nếu nhìn vào mặt tích cực, Đại dịch này là CƠ HỘI để giảm thiểu ô nhiễm và là lúc con người trả lại sự trong sạch cho môi trường. Tác động tích cực này đến môi trường tuy có thể chỉ là tạm thời, trong thời gian này, nhưng các chính phủ và mỗi cá nhân nên học hỏi từ đây để tìm cách giảm thiểu ô nhiễm trên cơ sở lâu dài. Các nghiên cứu nhằm phát triển công nghệ giảm thiểu ô nhiễm môi trường luôn luôn là cần thiết và đóng vai trò cốt lõi trong định hướng phát triển của tất cả các quốc gia trên thế giới.

TS. Đỗ Thu Nga, Bộ môn Môi trường và Năng lượng tái tạo, Khoa CNNL.